Jak zauważa Karolina Pyzio, raport Grupy Refleksji o Przyszłości Unijnego Prawa Spółek wskazuje, że holdingi, zwłaszcza międzynarodowe, oparte na strukturze zarządzania i organizacji złożonej z sieci podmiotów zależnych, stały się przeważającą formą prowadzenia działalności gospodarczej na dużą skalę.
Wykorzystanie formy holdingowej, czyli stworzenie grupy powiązanych ze sobą podmiotów, występuje również wśród przedsiębiorców średnich i mniejszych, gdyż sprzyja m.in. koncentracji kapitału, dywersyfikacji działalności. Nabiera to szczególnego znaczenia w świetle postępującej globalizacji i ekspansji działalności transgranicznej.
Sama koncepcja holdingu pojawiła się w USA i Europie Zachodniej jeszcze w okresie Rewolucji Przemysłowej. Zainteresowanie takim sposobem działania na rynku oraz jej prawnym ujęciem (które może być bardzo zróżnicowane), było spowodowane przeświadczeniem, że powiązania firm oparte jedynie na tradycyjnych, znanych prawu kontynentalnemu i common law umowach handlowych są niewystarczające. Jedną z ich wad był brak eliminacji sprzeczności interesów stron danego kontraktu, co dawało się we znaki w dobie kapitalizmu leseferystycznego.
Koncentracja i dywersyfikacja w holdingu
Koncentracja sensu largo to wszelkie postaci trwałego współdziałania przedsiębiorców na polu działalności gospodarczej. Koncentracja może przybrać formę integracji strukturalnej bądź funkcjonalnej.
Ta pierwsza opiera się na wprowadzaniu zmian w strukturze organizacyjnej poszczególnych jednostek gospodarczych: pojawiają się nowe procedury podejmowania decyzji, modyfikacjom ulegają dawniejsze rozwiązania.
Koncentracja w znaczeniu funkcjonalnym to przede wszystkim zespolenie samodzielnych jednostek gospodarczych, bez ingerencji w wewnętrzne struktury każdej z nich.
Dywersyfikacja działalności gospodarczej przedsiębiorców łączących siły w strukturze holdingowej zmierza do rozłożenia ryzyka związanego z prowadzeniem przedsiębiorstwa, dzięki czemu łatwiej przystosować się do cyklu koniunkturalnego i strukturalnych, trwałych zmian rynkowych.
Holding de lege lata
Samo pojęcie “holdingu” ma w naszym kraju charakter doktrynalny. Chociaż występuje ono stale w literaturze ekonomicznej i prawniczej oraz w praktyce, definicji holdingu nie znajdziemy w Kodeksie cywilnym ani w Kodeksie spółek handlowych. Ten ostatni zdefiniował jednak pojęcie spółki dominującej (art. art. 4 § 1 pkt 4). oraz wskazał istotne cechy stosunku zależności i dominacji. Kodeks spółek handlowych pozwala też na określenie, czym jest spółka zależna.
Do cech konstrukcyjnych holdingu, zatem do tego, co stanowi o jego istnieniu i funkcjowaniu w obrocie, zalicza się przede wszystkim występowanie przynajmniej dwóch odrębnych, niezależnych z punktu widzenia prawa, podmiotów (zwykle są to spółki).
Drugą cechą jest to, że holding jest pod względem funkcjonalnym jednym organizmem gospodarczym, nie mającym podmiotowości prawnej.
Trzecią cechą konstrukcyjną jest zajmowanie przez jednego z uczestników holdingu pozycji dominującej, przejawiającej się na podporządkowaniu mu pozostałych jego uczestników, czyli podmioty (spółki) zależne.
Na podstawie: Karolina Pyzio, Odpowiedzialność spółki dominującej względem wierzycieli kapitałowych spółek zależnych, C.H. Beck, Warszawa 2015.