Czym jest spółka kapitałowa w organizacji?
Artykuł 160 kodeksu spółek handlowych stanowi, że w chwili zawarcia umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powstaje spółka z o.o. w organizacji. Spółkę tę reprezentuje bądź jej zarząd bądź pełnomocnik, powołany jednomyślną uchwałą wspólników.
Zgodnie z art. 162 kodeksu, w jednoosobowej spółce z o.o. w organizacji prawa reprezentowania spółki jest pozbawiony jedyny wspólnik. Wyjątkiem jest możliwość zgłoszenia spółki do sądu rejestrowego. Podobne rozwiązania dotyczące spółki akcyjnej przewidziano w art. 323 k.s.h.
Jeżeli brak lex specialis, do spółki w organizacji stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące danego typu spółki już po wpisie do rejestru (art. 11 § 2). Firma spółki zawiera dodatkowe oznaczenie “w organizacji” (art. 11 § 3).
Czy spółka kapitałowa w organizacji może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania?
Jak wskazują przepisy k.s.h., zarówno spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jak i spółka akcyjna mają pełną podmiotowość prawną, gdyż są osobami prawnymi.
Oprócz tego, prawodawca wprowadził kategorię spółek kapitałowych w organizacji, o których mowa przede wszystkim w art. 11 k.s.h. Z jego treści wynika, że każda spółka w organizacji to autonomiczna jednostka gospodarcza, zdolna do zaciągania zobowiązań i nabywania praw oraz do pozywania i bycia stroną pozwaną. Czasami określa się ją jako “niepełną” czy też ułomną osobę prawną (np. wyrok SN z 14 listopada 2013 r., II CSK 126/13).
Podstawowe znaczenie dla przyznania spółce w organizacji zdolności prawnej i sądowej ma art. 33 (1) kodeksu cywilnego. Przepis ten poleca, by do jednostek organizacyjnych, które nie mają osobowości prawnej, lecz ustawy przyznają im zdolność prawną, stosować odpowiednio normy dotyczące osób prawnych. Do tej samej grupy “ułomnych” osób prawnych należą również przewidziane w prawie handlowym spółki osobowe (art. 8 k.s.h.) i wspólnoty mieszkaniowe (art. 6 ustawy o własności lokali). Na podstawie ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej z 11 września 2015 r. główny oddział zagranicznego zakładu ubezpieczeń oraz zagranicznego zakładu reasekuracji również mają taki status prawny.
Czy spółka w organizacji to w praktyce spółka osobowa?
Chociaż prawo handlowe przyznaje zdolność prawną i sądową obu rodzajom spółek, nie są one tożsame. Ustawodawca przyjął zamknięty katalog spółek osobowych (tzw. numerus clausus), wobec tego nie można swobodnie tworzyć np. na mocy umowy wspólników innych ich typów czy form hybrydowych.
Na odrębnych charakter spółek w organizacji wskazuje też ich rola gospodarcza. Są to spółki mające charakter przejściowym. Można je określić jako stadium albo fazę w procesie powstania i ukonstytuowania się spółki docelowej jako “pełnej” osoby prawnej. Kodeks spółek handlowych przyznał podmiotowość spółkom w organizacji by przyspieszyć inicjowanie inwestycji, a tym samym ułatwić prowadzenie działalności gospodarczej. Na tymczasowość spółek w organizacji wskazują przepisy art. 169 i 325 k.s.h., nakazujące rozwiązanie spółki w organizacji w wypadku niezgłoszenia jej do sądu rejestrowego lub odmowy rejestracji.