Spółki osobowe, w tym spółka jawna, są przedsiębiorcami, którzy mają prawo i obowiązek występowania w obrocie pod firmą. Jej brzmienie ustalają wspólnicy w umowie spółki, zachowując bezwzględnie obowiązujące przepisy prawa firmowego. Firma spółki jawnej powinna zawierać nazwiska (imiona są fakultatywne) lub pełne nazwy (firmy) wszystkich wspólników. Prawo pozwala na umieszczenie w firmie nazwy tylko jednego ze wspólników lub kilku z nich. Konieczne jest również oznaczenie dodatkowe “spółka jawna”.
W świetle aktualnego stanu prawnego
W polskim prawie nie znajdziemy definicji legalnej firmy, w tym firmy spółki jawnej. Jurysprudencja określa ją jako oznaczenie, pod którym przedsiębiorca występuje w obrocie i pod którym prowadzi swą działalność zawodową lub gospodarczą. W pochodzącym sprzed ponad 30 lat, lecz wciąż aktualnym orzeczeniu, Sąd Najwyższy wskazał, że firma różni się od znaku towarowego tym, że służy do indywidualizacji przedsiębiorcy – uczestnika obrotu, podczas gdy znak towarowy ma za zadanie odróżnienie (“znakowanie”) danego typu towarów czy usług (orz. SN z 14 czerwca 1988 r., II CR 367/89, OSP 1990, Nr 9, poz. 328).
De lege lata ogólną regulacją prawa firmowego spółki jawnej jest Kodeks cywilny (art. 43(1) – 43 (3) oraz 43(5) – 43 (10)). Regulacją o charakterze lex specialis są przepisy Kodeksu spółek handlowych.
Artykuł 24 k.s.h. wskazuje, że obligatoryjnym dodatkiem do tzw. korpusu firmy czyli nazwiska (firmy, nazwy) przynajmniej jednego wspólnika jest oznaczenie dodatkowe “spółka jawna”. Nie można zastępować tych dwóch słów ich synonimami albo odpowiednikiem w języku obcym. Gdy spółka przejdzie w fazę likwidacji (“zwijania przedsiębiorstwa”), konieczne staje się umieszczenie dodatkowego oznaczenia “w likwidacji” (art. 74 par. 4 k.s.h.). Nie jest dozwolone rozdzielanie określenia formy prawnej innymi wyrazami, na co wskazuje już samo ujęcie tych słów w cudzysłowie. W związku z tym wykluczone są oznaczenia typu “Spółka X i Y jawna” czy np. “X i Y spółka produkcyjna jawna”.
Firma spółki jawnej może zostać uzupełniona o określenia fakultatywne (art. 43 (5) par. 2 i 3 w zw. z art. 33 (1) k.c. w zw. z art. 2 k.s.h). Treść i liczba tych dodatków zależą od woli wspólników, których autonomia jest ograniczona m.in. przepisami ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji i Prawa własności przemysłowej.
Ze względu na zasadę prawdziwości firmy, nie jest możliwe umieszczenie w firmie spółki jawnej pseudonimu (np. artystycznego) w miejsce prawdziwego nazwiska wspólnika. Pseudonim można jednak umieścić jako dodatek fakultatywny. Część komentatorów uważa, że w świetle obowiązujących przepisów nie można również zastosować w korpusie firmy oznaczenia zbiorczego takiego jak nazwisko w liczbie mnogiej (np. Kochanowscy spółka jawna). Jeśli w firmie ujawniono osobę prawną lub podobny do niej podmiot, konieczne jest zamieszczenie jej pełnej firmy (nazwy).
Firma a przedsiębiorstwo
Warto pamiętać, że po nowelizacji Kodeksu cywilnego z 14 lutego 2003 r., firma nie jest już elementem składowym przedsiębiorstwa w przedmiotowym sensie tego słowa. Firma stała się oznaczeniem przedsiębiorcy – zatem osoby (podmiotu prawa). Oznaczeniem przedsiębiorstwa w przedmiotowym znaczeniu stała się nazwa przedsiębiorstwa (art. 55 (1) k.c.).
Różnicę między podmiotowym charakterem firmy i przedmiotową istotą nazwy przedsiębiorstwa oddaje również art. 43 (8) k.c. Przepis ów postanawia, że ten, kto nabył przedsiębiorstwo może je nadal prowadzić pod dotychczasową nazwą, jednak by uniknąć konfuzji winien umieścić dodatek wskazujący na firmę nabywcy.
Odmiennie niż firma, która tak jak np. imię i nazwisko jest ściśle związana z osobą przedsiębiorcy, a co za tym idzie nie może być zbyta, nazwa przedsiębiorstwa należy do składników niematerialnych przedsiębiorstwa, jest zatem zbywalna. Z prawnego punktu widzenia wykluczone jest, by nazwa przedsiębiorstwa i firma były tożsame, jednakże w praktyce brzmienie nazwy może pokrywać się z brzmieniem korpusu firmy spółki jawnej (np. nazwa “Restauracja Staropolska” i firma “Restauracja Staropolska Andrzej Nowak spółka jawna”).